རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ལོ་ཤས་ནས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སའི་ལ་དྭགས་དང་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་ཁུལ་གྱི་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་གཙོས་བལ་ཡུལ་དང་འབྲུག་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སའི་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་ཁང་ཁྱིམ་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་པའི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་གསར་རྒྱག་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་དེ་དག་བརྒྱུད་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་མཐའ་མཚམས་ས་ཆ་རྣམས་རིམ་གྱིས་བདག་བཟུང་དང་མཉམ་གྲོང་ཚོ་དེ་དག་ནང་ཚད་མཐོའི་དྲྭ་རྒྱ་གསར་འཛུགས་གཙོས་རྒྱ་ལམ་སོགས་ཀྱི་ཕྱིའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད་སྟབས་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་དང་བདེ་འཇགས་བཅས་ལ་གནད་འགག་ཆེན་པོ་ཆགས་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་གནང་འདུག
དེ་ཡང་ཁ་སང་ Newyork Times གསར་ཤོག་ཐོག་དེ་འབྲེལ་དཔྱད་བརྗོད་ཞིག་འདོན་སྤེལ་གནང་བའི་ནང་། བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཉམས་ཞིབ་པ་སྐུ་ཞབས་ Matthew Akester ལགས་དང་བོད་དང་རྒྱ་ནག་གི་གནད་དོན་དབྱེ་ཞིབ་པ་སྐུ་ཞབས་ Robert Barnett ལགས། རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁམས་ཐབས་ཇུས་ཆེད་མཁས་པ་དང་རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྟོན་པ་ཟུར་པ་སྐུ་ཞབས་ Brahma Chellaney ལགས། དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་འཛུགས་བསྐྲུན་ལས་གཞི་དཔྱད་ཞིབ་པ་སྐུ་ཞབས་ Brian Hart བཅས་ཀྱིས་ཨ་རིའི་གྲོང་འཁྱེར་ Sanfransisco ནང་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Planet Lab ལྟེ་གནས་ཁང་གིས་འཕགས་བོད་མཐའ་མཚམས་དང་། བལ་ཡུལ་དང་འབྲུག་ཡུལ་གྱི་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་ཟུང་སྐར་བརྒྱུད་པར་ལེན་གནང་བའི་གྲུབ་དོན་ཁག་ལེགས་པར་དཔྱད་དེ། རྒྱ་གཞུང་གིས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སའི་ལ་དྭགས་དང་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་ཁུལ་གྱི་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ས་ཁུལ་གཙོས་བལ་ཡུལ་དང་འབྲུག་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སའི་མཐའ་མཚམས་ཁུལ་དུ་ཁང་ཁྱིམ་བརྒྱ་ལྷག་ཡོད་པའི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་ཉུང་མཐར་ ༩༠ ལྷག་གསར་རྒྱག་བྱས་ཟིན་ཡོད་པ་དང་། གྲོང་ཚོ་དེ་དག་ནང་དམག་དོན་ལ་མཁོ་བའི་རྒྱ་ལམ་དང་དྲྭ་རྒྱའི་མཐུན་རྐྱེན། དེ་བཞིན་རླངས་འཁོར་བབ་ཚུགས་སོགས་ཕྱིའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ཆ་རྐྱེན་བསྐྲུན་ཡོད་སྟབས་གྲོང་ཚོ་དེ་དག་རྒྱ་ནག་གི་ཆབ་སྲིད་དང་བདེ་འཇགས་བཅས་ལ་གནད་འགག་ཆེན་པོ་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་པ་ཙམ་མ་ཟད། གྲོང་ཚོ་དེ་དག་བརྒྱུད་ཁྱིམ་མཚེས་རྒྱལ་ཁབ་ཁག་གི་མཐའ་མཚམས་ས་ཆ་རྣམས་རིམ་གྱིས་བདག་བཟུང་བྱ་རྒྱུར་དམིགས་བཞིན་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་གནང་འདུག
དེའི་ཐད་སྐུ་ཞབས་ Matthew Akester ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ལོ་ནས་བཟུང་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཁག་ཏུ་ Qionglin ཞེས་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་གསར་འཛུགས་བྱེད་བཞིན་པ་དེས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་རྩོད་རྙོག་ཡོད་སའི་ལ་དྭགས་དང་ཨ་རུ་ནཱ་ཅལ་ཁུལ་གྱི་བདག་དབང་དེ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཡོད་ཚུལ་བྱས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་སུ་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་འཛུགས་སྐྲུན་བྱས་པའི་དམིགས་ཡུལ་དེ་བཞིན་མི་མང་རྣམས་དབུལ་ཕོངས་ལས་གྲོལ་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བཤད་ཀྱི་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། དོན་དངོས་ཐོག་མ་འོངས་པར་རྩོད་རྙོག་རིགས་བྱུང་ཆེ་གྲོང་ཚོ་དེ་དག་གིས་རྒྱ་མི་དམག་མིའི་འགྲོ་བསྐྱོད་སྟབས་བདེ་རུ་བཏང་བ་དང་། གོ་མཚོན་དབོར་འདྲེན་བདེ་བ། དམག་གི་རླངས་འཁོར་སོགས་བསྐྱོད་བདེ་བ་བཅས་ཀྱི་ཆེད་དུ་ཡིན་པ་གསལ་བོ་རེད་ཅེས་གསུངས་པ་ཙམ་མ་ཟད། ཁུལ་དེར་གནས་སྡོད་རྒྱ་རིགས་ཚོས་མཐའ་འཁོར་གྱི་ས་ཁུལ་དུ་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་སླད་སོ་མྱུལ་གྱི་ལས་དོན་སོགས་སྤེལ་གྱི་ཡོད་པ་བཅས་གསལ་འདོན་གནང་འདུག
མ་ཟད་རྒྱ་གར་གྱི་ས་ཁམས་ཐབས་ཇུས་ཆེད་མཁས་པ་དང་རྒྱལ་སྲུང་སློབ་སྟོན་པ་ཟུར་པ་སྐུ་ཞབས་ Brahma Chellaney ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ལོ་ངོ་མང་པོའི་རིང་ལ་མཐའ་མཚམས་འཛུགས་སྐྲུན་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ད་ཆ་རྒྱ་ནག་གིས་ཨ་རུ་ན་ཅལ་དང་ལ་དྭགས་ཁུལ། དེ་བཞིན་འབྲུག་ཡུལ་བཅས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་གི་ས་མཚམས་ཁག་ཏུ་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་གསར་རྒྱག་གིས་ཁུལ་དེར་མི་མང་གནས་སྡོད་བྱ་རྩིས་བྱེད་བཞིན་པ་དེ་ནི་རྒྱ་ནག་གིས་མཐའ་མཚམས་ས་ཁོངས་བརྟན་བརླིང་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་གི་ཡོད་པ་གསལ་པོ་རྟོགས་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། དེས་རྒྱ་གར་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་བདེ་འཇགས་དང་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཆིག་སྒྲིལ་ལ་དོ་ཕོག་བཏང་ངེས་ཡིན་པ་གསུངས་འདུག
དེ་བཞིན་རྒྱ་ནག་གི་འཛུགས་བསྐྲུན་ལས་གཞི་དཔྱད་ཞིབ་པ་སྐུ་ཞབས་ Brian Hart ལགས་ཀྱིས་ Zhari ཞེས་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་དེའི་མཐའ་སྐོར་ཆ་ཚང་ཟུང་སྐར་བརྒྱུད་པར་ལེན་གནང་འབྲས་སུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཁུལ་དེར་རྒྱ་ནག་གི་དམག་དང་འབྲེལ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་གྱི་ལས་དོན་སྤེལ་ཡོད་པ་ར་འཕྲོད་གནང་འདུག་པར་མ་ཟད། ས་ཁུལ་དེར་དམག་སྒར་གྱི་རླངས་འཁོར་དང་གུར་དེ་བཞིན་ཉེ་འགྲམ་དུ་མེ་མདའ་རྒྱག་སའི་ས་ཚིགས་སོགས་ཀྱང་ཡོད་པ་མངོན་གསལ་གྱིས། གྲོང་ཚོ་དེ་དག་བེད་སྤྱོད་གཉིས་ལྡན་གྱི་རང་བཞིན་ཡིན་པ་གསུངས་འདུག
ཡང་མཁས་དབང་ཁག་གཅིག་གིས་དེ་སྔ་རྒྱ་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་གཅིག་བོད་ནང་གི་གྲོང་གསེབ་རྡོ་ཁ་ཞེས་པ་དེར་བསྐྱོད་ནས་གྲོང་གསེབ་ཀྱི་མི་ཚོར་ཨ་རུ་ན་ཅལ་མངའ་སྡེ་ནས་མེལ་ལེ་ ༡༠ སར་ཡོད་པའི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོར་སྤོ་དགོས་པའི་སྐུལ་མ་བཏང་བའི་ཁྲོད་བོད་མི་བསྟན་འཛིན་ཞུ་བ་ཞིག་གིས་དེར་དགག་པ་བརྒྱབ་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། རྡོ་ཁར་གནས་སྡོད་ས་གནས་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་འདོད་མོས་ལ་མ་ལྟོས་པར་བོད་མི་ཁྱོན་ ༡༤༣ ཨ་རུ་ན་ཅལ་བཙན་གྱིས་གནས་སྤོ་བཅུག་པའི་གནད་དོན་ལུང་འདྲེན་དང་འབྲེལ། རྒྱ་ནག་གིས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༥ ཡས་མས་ནས་བོད་ཀྱི་མཐའ་མཚམས་ཁག་ཏུ་འདི་ལྟ་བུའི་གྲོང་ཚོ་གསར་རྒྱག་བརྒྱུད་གྲོང་གསེབ་ཁག་ཏུ་གནས་སྡོད་བོད་མི་རྣམས་ལ་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ལོ་མང་པོའི་རིང་གནས་སྡོད་བྱེད་སའི་ས་ཆ་ནས་བཙན་གྱིས་གནས་སྤོ་བྱེད་དུ་བཅུག་བཞིན་པ་དང་། འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོ་ཁག་ནས་བླངས་པའི་འདྲ་པར་ཁག་གི་ནང་ནང་པའི་དགོན་པ་དང་འདུ་ཁང་སོགས་གང་ཡང་མཐོང་རྒྱུ་མེད་སྟབས། དོན་སྙིང་གནས་སྤོ་བཅུག་ཟིན་པའི་བོད་མི་དེ་དག་ལ་ཆོས་དད་རང་དབང་གཙོས་འཚོ་བའི་ཐབས་ལམ་གསལ་པོ་མེད་པ་མངོན་གསལ་གནང་འདུག
མ་ཟད་སྐབས་རེ་རྒྱ་གཞུང་གི་དཔོན་རིགས་ཚོས་བོད་མི་དེ་དག་མཐའ་མཚམས་ཁག་གི་འབྱོར་འབྲིང་གྲོང་ཚོར་གནས་སྤོ་བྱེད་ཆེད་དུ་དངུལ་གྱི་བསླུ་བྲིད་བྱས་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། གལ་ཏེ་གནས་སྤོ་བྱ་རྒྱུར་མོས་མཐུན་མ་བྱས་ཚེ་ཁྱིམ་ཚང་གི་གཞི་རྩའི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག་རྒྱུ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱི་འཇིགས་སྐུལ་ཡང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་སོགས་འཁོད་འདུག
གཞི་རྩའི་རྒྱ་ནག་གཞུང་ངོས་ནས་འདས་པའི་ལོ་ཤས་ནས་དེ་གའི་མཐའ་མཚམས་ཁག་ལ་དམག་འཐབ་དཔུང་འཇུག་ཙམ་མ་ཟད། སྒོས་སུ་ས་མཚམས་ཁག་ཏུ་དཔལ་འབྱོར་གྱི་མཐུན་རྐྱེན་བཟང་བའི་གྲོང་ཚོ་གསར་རྒྱག་གི་ལས་གཞི་སྤེལ་འགོ་ཚུགས་ཏེ་སྔར་ལོའི་བར་། གྲོང་ཚོ་ ༩༠༠ ལྷག་ཙམ་གསར་རྒྱག་བྱས་ཡོད་པ་དང་དེའི་ཁོངས་ནས་ ༢༠༠ ཙམ་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ལ་ཡོད་པའི་ཚོད་དཔག་གནང་གི་ཡོད་པ་རེད།
