ཨ་རིའི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་ཚོགས་པས་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་གློད་བཀྲོལ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་གནང་འདུག

བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཐོབ་ཐང་གི་ལས་འགུལ་བ་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་རྒྱ་ནག་གིས་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་བྲལ་གྱི་ཉེས་མིང་འོག་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཏེ་མི་ལོ་ལྔ་རིང་ལ་བཙོན་འཇུག་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཡོད་པ་ལྟར་ལོ་རྗེས་མའི་ཟླ་བ་དང་པོ་ནང་དུ་བཙོན་འཇུག་གི་དུས་ཡུན་རྫོགས་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད། ཁ་སང་རེས་གཟའ་ཟླ་བའི་ཉིན། ཡུ་རོབ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་བསྒྲགས་གཏམ་ཞིག་སྤེལ་ཏེ་བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱིས་གཙོས་པའི་རྒྱ་ནག་ནང་གི་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་པའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་རྣམས་མྱུར་དུ་གློད་གྲོལ་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ལ་གུས་བརྩི་ཞུ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་གནང་འདུག བསྒྲགས་གཏམ་དེའི་ནང་དུ་རྒྱ་ནག་གིས་ཐོབ་ཐང་རྩོད་ལེན་པ་རྣམས་བཙོན་འཇུག་གིས་གཅར་རྡུང་རིམ་པ་གཏོང་གི་ཡོད་པ་མ་ཟད་བཙོན་ཁང་གི་ནང་དུ་སྨན་བཅོས་སོགས་ཀྱི་མཐུན་རྐྱེན་གང་ཡང་སྤྲོད་ཀྱི་མེད་པར་ལུང་འདྲེན་གྱིས་རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་གི་ནང་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་རྣམས་ཀྱི་གཟུགས་པོའི་འཕྲོད་བསྟེན་གྱི་གནས་བབ་ལ་ཉེན་ཚབས་ཆེན་པོ་འགྱུར་བཞིན་པ་ཡོངས་གྲགས་གནང་འདུག བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ཏུ་གནས་ཚུལ་སྤེལ་བར་ཐེངས་འདིའི་ཡུ་རོབ་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཞུ་སྐུལ་དེ་ནི་ཡུ་རོབ་དང་རྒྱ་ནག་གཉིས་ཀྱིས་མི་ལོ་བདུན་གྱི་རིང་ངང་སྒུག་བྱས་པའི་ཚོང་འབྲེལ་གྱི་མ་འཛུགས་ཀྱི་གན་ཡིག་ཅིག་འཇོག་ལ་ཉེ་བ་དང་བསྟུན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱིས་ཚོང་འབྲེལ་གན་ཡིག་མ་བཞག་བར་དུ་རྒྱ་ནག་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཡར་རྒྱས་གོང་འཕེལ་གཏོང་དགོས་པའི་ཞུ་སྐུལ་གནང་བ་ཞིག་རེད་ཅེས་སྤེལ་མུས་ཡིན་འདུགརྩ་བའི་ཁམས་ཡུལ་ཤུལ་ནས་ཡིན་པའི་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱིས་བོད་ཡིག་བོད་སྐད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་འབྲེལ་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཞུ་གཏུག་ལན་མང་གནང་བ་མ་ཟད་ New York Times གསར་ཁང་ལ་གནད་དོན་དེའི་སྐོར་གསུངས་པར་བརྟེན་རྒྱ་གཞུང་གིས་ཁོང་ཐོག་མར་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ཟླ་ ༡ པོའི་ནང་འཛིན་བཟུང་དང་དེ་བཞིན་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༨ ཟླ་ ༥ ཚེས་ ༢༢ ཉིན་རྒྱལ་ཁབ་ཁ་བྲལ་གཏོང་རྒྱུའི་ཀུན་སློང་སྤེལ་བའི་ཉེས་མིང་འོག་ལོ་ལྔའི་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཡོད་པ་རེད། ཁོང་འཛིན་བཟུང་བྱས་པའི་དུས་ཚེས་ནས་རྩིས་ན། ལོ་རྗེས་མའི་ཟླ་བ་དང་པོར་ཁོང་གི་བཙོན་འཇུག་གི་དུས་ཡུན་རྫོགས་ཀྱི་ཡོད་པའི་ཁྲོད་འདིར་རླུང་འཕྲིན་ཁང་གིས་བཞུགས་སྒར་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་བོད་གནང་ཉམས་ཞིབ་པ་པདྨ་རྒྱལ་ལགས་སུ་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཁྲོད་དུ་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་རྒྱ་ནག་གིས་མ་ཉེས་ཁག་གཡོགས་ཀྱིས་བཙོན་འཇུག་བྱས་པར་གློད་གྲོལ་དགོས་པའི་ཞུ་སྐུལ་རིམ་པ་གནང་ཡོད་ཀྱང་ད་བར་དམིགས་བསལ་གྱི་འབྲས་བུ་མ་ཐོབ་པ་དེར་དགོངས་ཚུལ་གང་ཡོད་དམ་ཞེས་བཅར་འདྲི་ཞུས་པར་ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་གིས་དུས་རྒྱུན་ནས་བོད་དོན་དང་འབྲེལ་བའི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་གནད་དོན་དེ་དག་ཡོད་ཚད་རྒྱ་ནག་གི་ནང་སྲིད་ཡིན་པར་བརྗོད་དེ་ཕྱི་ལོག་ནས་ཐེ་བྱུས་གནང་མི་ཆོག་པར་བརྗོད་བཞིན་ཡོད་པ་དང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་ཕྱི་ལོག་གི་གཞུང་འབྲེལ་དང་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཐོབ་ཐང་གི་རྩོད་ལེན་པ་རྣམས་ཀྱིས་དངོས་སུ་བོད་ནང་གི་དངོས་ཡོད་གནས་སྟངས་ལ་རྒྱུས་ལོན་གནང་ཐབས་མེད་པར་བརྟེན་ལས་འགུལ་གང་དང་གང་སྤེལ་ཡང་དེ་ཙམ་ནུས་པ་ཐོན་ཐབས་མེད་པར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་སོང་། ཁོང་གིས་རྒྱ་ནག་གི་རྩ་ཁྲིམས་སྤྱི་དང་ས་གནས་རང་སྐྱོང་གི་བཅའ་ཁྲིམས་སོགས་སུ་མི་རིགས་དང་སྐད་ཡིག་གི་ཐོབ་ཐང་ཁག་ཡོངས་སུ་འཁོད་ཡོད་ཀྱང་། རྒྱ་ནག་གིས་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་འཛིན་བཟུང་བཙོན་འཇུག་བྱས་པ་དེས་རྒྱལ་སྤྱིའི་སྟེང་ནས་རྒྱ་ནག་གིས་བོད་ཀྱི་སྐད་ཡིག་དང་རིག་གཞུང་གི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་རྩ་གཏོར་གཏོང་གི་ཡོད་པ་ཡོངས་གྲགས་ཆགས་ཡོད་སྐོར་ངོ་སྤྲོད་གནང་ཡོད།  གཞི་རྩའི་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་བོད་ཡིག་དང་བོད་སྐད་ཀྱི་ཐོབ་ཐང་དང་འབྲེལ་བའི་གནས་ཚུལ་ཞིག་དང་འབྲེལ་ནས་འཛིན་བཟུང་བྱས་ཡོད་པ་རེད། འོན་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གིས་ཁོང་ནས་ཁ་བྲལ་གྱི་ཕྱག་ལས་གནང་ཡོད་པའི་ཉེས་འཛུགས་ཀྱིས་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད་པ་དང་། ཁོང་གི་ཁྲིམས་རྩོད་པས་དེ་སྔ་ཁོང་ཐུགས་འཕྲད་སླད་མཚོ་སྔོན་གྱི་ཏོང་ཁྲོན་ཁྲིམས་ཁང་དུ་ཞུ་གཏུག་གནང་སྐབས་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱི་གནད་དོན་ནི་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ཚོར་བ་རྣོ་བའི་དམིགས་བསལ་གནད་དོན་ཞིག་ཡིན་སྐོར་བཤད་པ་དང་འབྲེལ། བཀྲིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་ཁྲིམས་ཆད་ལ་དང་ལེན་མ་ཞུས་པར་མ་ཟད་བཙོན་ཁང་ནང་གི་ལས་དོན་ལ་འདོད་བློ་མེད་པའི་རྣམ་འགྱུར་བསྟན་ཡོད་སྐོར་བརྗོད་དེ་ཁོང་ལ་ཐུག་འཕྲད་གནང་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཡང་སྤྲད་མེད་པ་རེད།

བོད་མི་སྐད་ཡིག་ལས་འགུལ་བ་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཁ་བྲལ་རིང་ལུགས་བརྒྱུད་སྐུལ་བྱས་པའི་ཉེསའཛུགས་འོག་རྒྱ་གཞུང་གིས་འཛིན་བཟུང་བྱས་ནས་ད་ཆ་ལོ་ངོ་གཉིས་དང་ཟླ་བ་གསུམ་ཕྱིན་པའི་སྐབས་འདིར་ The linguistic society of America ཞེས་ཨ་རིའི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་ཚོགས་པས་རྒྱ་ནག་གཞུང་ལ་ཁོང་ཆ་རྐྱེན་གང་ཡང་མེད་པར་འཕྲལ་མར་གློད་བཀྲོལ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་གནང་འདུག དེ་ཡང་ཨ་རིའི་ནིའུ་ཡོག་གྲོང་ཁྱེར་དུ་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ཨ་མི་རི་ཀའི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་ཚོགས་པ་དེ་ནི་ཚན་རིག་དང་མཐུན་པའི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་གོང་འཕེལ་གཏོང་མཁན་གྱི་ཚོགས་པ་ཞིག་ཡིན་པ་དང་།   ཚོགས་པ་དེས་རང་གི་ཚོགས་མི་དང་རྒྱལ་སྤྱིའི་ནང་ཡོད་པའི་སྐད་ཡིག་རིག་པའི་ཆེད་ལས་པ་རྣམས་ལ་རྒྱ་གཞུང་གི་ཁྲིམས་ཞིབ་བློན་ཆེན་དང་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཐོག་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་འཕྲལ་མར་གློད་བཀྲོལ་ཡོང་བར་འབོད་སྐུལ་ཞུ་དགོས་པའི་རེ་སྐུལ་གནང་འདུག དེ་བཞིན་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱིས་རང་གི་སྨྲ་བརྗོད་རང་དབང་ལོངས་སུ་སྤྱད་ནས་བོད་ནང་གི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་བརྩི་མེད་རྡོག་རོལ་དུ་གཏོང་བཞིན་པའི་སྐོར་གསུངས་པ་དེར་རྒྱ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་ནག་ཉེས་ཤིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་གྱིས་ཁོང་འཛིན་བཟུང་བྱས་པ་དེར་སྐྱོན་བརྗོད་ཤུགས་ཆེ་གནང་བ་མ་ཟད། རང་དབང་གི་སྒོ་ནས་བསམ་ཚུལ་བརྗེ་ལེན་ཆོག་པ་དང་མང་ཚོགས་དཀྱུས་མའི་ཉིན་རེའི་འཚོ་ཐབས་ལ་དོ་ཕོག་གཏང་གཞིའི་སྲིད་བྱུས་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་བྱེད་ཆོག་པའི་རང་དབང་དེ་ང་ཚོས་ངེས་པར་དུ་སྲུང་སྐྱོབ་གནང་དགོས་ཞེས་གསུངས་ཡོད། རྩ་བའི་འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༢ པའི་ནང་རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་ཆེས་མཐོའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྷན་ཁང་གི་ཚན་པ་འདྲ་མིན་དྲུག་གི་ཆེད་ལས་པའི་ངོས་ནས་ཀྱང་ཡོངས་ཁྱབ་སྤྱི་བསྒྲགས་ཤིག་སྤེལ་བའི་ཐོག་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་ལ་རྒྱ་གཞུང་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཤུགས་ཆེ་གནང་བ་མ་ཟད། བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་སུ་ཉེས་འཛུགས་གནང་ཁག་ཕྱིར་འཐེན་དང་འབྲེལ། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྲིམས་ལུགས་དང་མཐུན་པའི་ཐོག་ནས་གློད་བཀྲོལ་གནང་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་གནང་ཡོད་པ་རེད། རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་འབྲེལ་མཐུད་ལས་ཁང་གིས་འབྲེལ་མཐུད་པ་བསྟན་འཛིན་འཇིགས་བྲལ་ལགས་ཀྱིས་ཚོགས་པ་དེས་སྤེལ་བའི་གསར་འགོད་གསལ་བསྒྲགས་ཐོག་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་གློད་བཀྲོལ་ཐོབ་པའི་རེ་འདུན་ཞུ་ས་གཙོ་བོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཚོགས་སྡེ་ཁག་གི་རྒྱབ་སྐྱོར་ཆགས་ཀྱི་ཡོད་སྟབས། ད་ཆ་ཨ་མི་རི་ཀའི་སྐད་ཡིག་རིག་གནས་ཚོགས་པས་གནད་དོན་དེའི་ཐོག་རྒྱབ་སྐྱོར་གནང་བར་ཐུགས་རྗེ་ཆེ་ཞུས་པ་མ་ཟད། རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱོན་དུ་གནས་པའི་རྩོམ་པ་པོ་དང་སྐད་ཡིག་ལ་གཅེས་འཛིན་གནང་མཁན་ཡོངས་ནས་བཀྲ་ཤིས་དབང་ཕྱུག་ལགས་ཆ་རྐྱེན་གང་ཡང་མེད་པར་གང་མགྱོགས་གློད་བཀྲོལ་ཡོང་ཆེད་རྒྱ་གཞུང་ལ་གནོན་ཤུགས་སྤྲོད་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུས་ཡོད་པ་རེད།