བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་མི་འབོར་བརྒྱ་ཆ་གསུམ་ཆ་གཅིག་ཙམ་གྱི་ རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་པ་ཐེར་འདོན་བྱས་འདུག

རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་འདས་པའི་ལོ་དྲུག་ཙམ་གྱི་དུས་ཡུན་ཁྲོད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་མི་འབོར་བརྒྱ་ཆ་གསུམ་ཆ་གཅིག་ཙམ་གྱི་ DNA  འམ་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་ཡོད་པ་ཐེར་འདོན་དང་སྦྲགས་ཏེ་དེ་ནི་རྒྱ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་གཙོ་བོ་བོད་མི་མང་ཚོགས་ལ་སྔར་ལྷག་སྟངས་འཛིན་ཆེད་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་གནང་བཞིན་འདུགཉེ་ལམ་ཨ་རི་ནང་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ལྟ་ཞིབ་ཚོགས་པས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་གྲོང་སྡེ་དང་གྲོང་ཚོ་སོ་སོར་ཉེན་རྟོག་གི་ལྟ་སྲུང་དང་དེ་བཞིན་བཙན་དབང་གིས་བོད་མིའི་ཟུངས་ཁྲག་ནས་ DNA རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཇེ་ཆེར་བཏང་བའི་སྙན་ཐོ་འདོན་སྤེལ་བྱས་ཡོད་པའི་མཚམས་འདིར། ཁེ་ན་ཌའི་ཊོ་རོན་ཊོ་གཙུག་ལག་སློབ་གཉེར་ཁང་གི་ Munk School of Global Affairs and Public Policy ཉམས་ཞིབ་སྡེ་ཚན་འོག་གི་ Citizen Lab ཞེས་པའི་དྲ་རྒྱའི་བདེ་འཇགས་ཉམས་ཞིབ་ཚན་པའི་ངོས་ནས་ཀྱང་སྙན་ཐོ་གསར་པ་ཞིག་འདོན་སྤེལ་དང་འབྲེལ། རྒྱ་ནག་ཉེན་རྟོག་པས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ནས་བཟུང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་སྤེལ་བ་དེ་སྤྱི་ཚོགས་སྟངས་འཛིན་དང་མང་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྒྲུབ་ཆེད་ཡིན་སྐོར་གསུངས་འདུགཤོག་གྲངས་ ༡༧ ཅན་གྱི་སྙན་ཐོ་ནང་རྒྱ་གཞུང་ཉེན་རྟོག་པས་བོད་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་དེ་ Chen Quanguo བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེའི་ལོ་དུས་མཐའ་མ་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ གི་ཟླ་ ༦ པ་ནས་ལས་གཞི་སྤེལ་བ་ཤེས་རྟོགས་དང་། ལྷག་པར་དྲ་ཐོག་ལས་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་འབྱུང་ཁུངས་ ༡༠༠ ལ་དཔྱད་ཞིབ་བྱས་པའི་ཁོངས་ནས་ ༤༤ ཙམ་ཞིག་གི་ནང་ཉེན་རྟོག་པས་ས་གནས་ཁག་གཅིག་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ག་ཚོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་གྲངས་ཐོ་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་ཡོད་པ་དང་།  སྙན་ཐོའི་དཔྱད་ཞིབ་གཞིར་བཞག་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་ཉེན་རྟོག་པས་འདི་ལོའི་ཕྱི་ཟླ་ ༧ པའི་བར་ ༩༡༩།༢༨༢ དང་། ༡༢༠།༦༩༦༢ ཙམ་ཞིག་གི་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་པར་ཚོད་དཔག་གནང་གི་འདུག་པ་དང་། དེ་ནི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་ས་ཡ་གསུམ་དང་ཕྱེད་ཀ་ལྷག་ཡོད་པའི་མི་འབོར་གྱི་བརྒྱ་ཆ་བཞི་ཆ་གཅིག་དང་གསུམ་ཆ་གཅིག་གི་དབར་མཚོན་གྱི་ཡོད་ཅེས་འཁོད་འདུག ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ཟླ་ ༦ ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ཟླ་ ༢ དབར་གནས་ཚུལ་འབྱུང་ཁུངས་བརྒྱད་ལག་སོན་བྱུང་བའི་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་དེ་ཆབ་མདོ་ནང་བྱས་པ་མངོན་གསལ་དང་ཆབ་མདོ་དེ་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་རྒྱ་ཆེར་སྤེལ་ཆེད་ཚོད་ལྟའི་ ས་ཚིགས་ལྟ་བུ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་བར་མ་ཟད་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༧ ཟླ་ ༤ ནང་ལྷ་སར་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་སྤེལ་བ་དང་དེ་ནས་ལྷ་ས་གཙོས་ས་གནས་གཞན་ལ་རིམ་པས་ཉེན་རྟོག་པས་ལས་དོན་གཞན་གཉེར་བ་དང་མཉམ་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་སྤེལ་གྱི་ཡོད་སྐོར་འཁོད་འདུག Citizen lab ཡིས་བོད་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་དེ་སྤྱི་ཚོགས་ལ་སྟངས་འཛིན་དང་མང་ཚོགས་ཀྱི་གཞི་རྩའི་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྒྲུབ་ཆེད་ཡིན་པར་མ་ཟད་སྒོས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་དེ་ནི་ནག་ཉེས་ཚོད་འཛིན་དང་འཇིགས་སྐུལ་རིང་ལུགས་ལ་གདོང་ལེན། འབོར་བརླག་བྱུང་བ་རྣམས་འཚོལ་ཞིབ་དང་། དེ་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་འཇགས་ཆེད་ལག་ཆའི་ཚུལ་དུ་སྤྱོད་ཀྱི་ཡོད་པར་བཤད་པ་དེ་ལྟར་ནའང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་སྐྱེས་ཕོ་མོ་དང་བྱིས་པ་བཅས་ལ་དམིགས་ཏེ་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་གསུངས་འདུགསྙན་ཐོ་ནང་ད་དུང་སྲིད་གཞུང་གིས་བོད་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱེད་པའི་ཐད་ཡོངས་ཁྱབ་ཀྱི་གང་ཡང་བཤད་མེད་ཀྱང་སྒོས་གནས་ཚུལ་འབྱུང་ཁུངས་ལ་གཞིར་བཞག་ན།  བོད་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱེད་པ་དེ་རྒྱ་ནག་གི་སྤྱི་དམངས་བདེ་འཇགས་ལས་ཁང་གིས་སྤྱི་ཚོགས་སྟངས་འཛིན་ཆེད་རྒྱ་ནག་མི་སེར་གྱི་མི་འབོར་གྱི་གྲངས་ཐོ་བསྡུ་རུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་དེའི་ཆ་ཤས་ཡིན་པར་ངོས་འཛིན་དང་། ལྷག་པར་བོད་དང་ཤིན་ཅང་ལྟ་བུ་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་པ་དེས་མང་ཚོགས་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་ཤུགས་ཆེ་རུ་བཏང་ཡོད་པ་གསུངས་འདུག་ལ། རྒྱ་ནག་ཉེན་རྟོག་གིས་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཐད་ཚད་བཀག་གསལ་ཁ་མེད་པ་དེས་བེད་སྤྱོད་ལོག་པར་སྤྱོད་རྒྱུའི་གོ་སྐབས་ཆེན་པོ་ཞིག་ཆགས་པ་དང་།  རྒྱ་ནག་ནས་ཉེན་རྟོག་གིས་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་དང་དེ་དག་ཉར་ཚགས་སོགས་ཀྱི་ཐད་ཁྲིམས་ནན་པོ་ལག་བསྟར་བྱེད་དགོས་པ་དང་། རྒྱལ་སྤྱི་དང་སྤྱི་དམངས་ཀྱི་ཚོགས་སྡེ་དང་ཉམས་ཞིབ་པ་རྣམས་ནས་ཀྱང་འཕྲུལ་རིག་སྒོ་ནས་གང་ཟག་ར་འཕྲོད་པའི་གནས་བསྡུའི་རེའུ་མིག་ཉར་ཚགས་སོགས་ཀྱི་ཐད་ཁྲིམས་ཚད་ལྡན་ཞིག་བཟོས་ཏེ་མཉམ་ལས་གནང་དགོས་པ་གསུངས་འདུག

སྙན་ཐོ་དེའི་ཐོག་ཕྱག་ལས་གནང་མཁན་ Citizen Lab ཡི་ཉམས་ཞིབ་པ་ Emile Dirks ལགས་སུ་སྙན་ཐོ་དང་འབྲེལ་བཀའ་འདྲི་ཞུས་སྐབས་ཁོང་གིས་ཉམས་ཞིབ་ཁྲོད་རྒྱ་ནག་ཉེན་རྟོག་པས་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༦ ནས་མང་ཚོགས་ཀྱི་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་བྱས་པ་དང་། ལྷག་པར་སྐྱེས་ཕོ་མོ་དང་བྱིས་པར་དམིགས་པ་མ་ཟད་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་དེ་ཡང་ནག་ཉེས་ཀྱི་རྟོག་ཞིབ་དང་འབྲེལ་བ་མེད་པ་སྒོས་ལས་གཞི་དེ་མང་ཚོགས་སྟངས་འཛིན་ཤུགས་ཆེར་གཏོང་སླད་ཡིན་སྐོར་གསུངས་སོང་། དེ་བཞིན་ཁོང་གིས་སྙན་ཐོའི་འབྱུང་ཁུངས་ཕལ་མོ་ཆེ་ནི་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་ལམ་དང་རྒྱ་གཞུང་གིས་གཉེར་བའི་གསར་འགྱུར་བརྒྱུད་ལམ་སོགས་ཆགས་ཡོད་སྐོར་གསུངས་སོང་། དེ་བཞིན་བོད་ནང་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་དེ་རྒྱ་ནག་ཉེན་རྟོག་པའི་ལས་གཞི་ཞིག་དང་། རང་ཉིད་ནས་ལས་གཞི་དེ་དག་གི་དམིགས་ཡུལ་གཙོ་བོ་ནི་མང་ཚོགས་ལ་སྟངས་འཛིན་བྱེད་རྒྱུ་དེར་ངོས་འཛིན་ཞུ་བཞིན་ཡོད་པ་གསུངས་ཡོད།གཞི་ཙའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་ཉེན་རྟོག་པར་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཆེད་ Massachusetts ནང་ཡོད་པའི་ Thermo Fisher ཞེས་པའི་ཨ་རིའི་ཚོང་ལས་ཁང་ནས་དངོས་ཟོག་ཕྱིར་ཚོང་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པ་བརྒྱུད་ལམ་ཁག་ནས་ཐོན་ཡོད་པ་དང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་དྲ་ཚིགས་སུ་ལྷ་སའི་ཉེན་རྟོག་ལས་ཁང་ནས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ ཟླ་བ་ ༡༠ ནང་ Thermo Fisher ཚོང་ལས་ཁང་གི་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་དང་འབྲེལ་དངོས་ཟོག་ཉོ་ཕྱིར་ཨ་སྒོར་ ༡༧༣།༠༠༠ འགྲོ་གྲོན་བཏང་ཡོད་པ་དང་། དེ་བཞིན་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་གི་ཉེན་རྟོག་པས་ཀྱང་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༢༡ གི་ཟླ་ ༨ ནང་དེ་འབྲེལ་དངོས་ཟོག་ཉོས་ཡོད་པ་འཁོད་ཡོད།
ཁ་སང་ CECC ཞེས་ཨ་རིའི་འཛིན་སྐྱོང་དང་གྲོས་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱ་ནག་ཐོག་གི་ཚོགས་ཆུང་གི་རྒྱ་ནག་ནང་བརྡ་འཕྲིན་བརྒྱུད་ཆོས་ལུགས་རང་དབང་ལ་དམ་དྲག་ཐོག་ཉན་ཞིབ་ཚོགས་པའི་སྐབས་ཉམས་ཞིབ་པ་ Emile Dirks ལགས་མཉམ་ཞུགས་ཀྱིས་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཐད་བཀའ་མོལ་གནང་བ་དང་། ཁོང་གིས་ཨ་རི་ངོས་ནས་རྒྱ་ནག་གི་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་ཡོད་པའི་ཚོང་ལས་ཁང་ནས་རྒྱ་ནག་གི་རིགས་རྫས་མཁོ་སྒྲུབ་ཀྱི་ལས་གཞི་ཆེད་དངོས་ཟོག་ཚོང་འགྲེམས་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་མེད་ཐོག་རྩད་ཞིབ་དགོས་སྐོར་གསུངས་ཡོད།