རྒྱ་ནག

རྒྱ་ནག་གིས་ས་བགོས་བྱས་པའི་ཟི་ཁྲོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་གཡག་རྔ་ས་ཁུལ་ནས་བོད་རང་ལྗོངས་སྐྱོང་གི་མངའ་ཁོངས་སུ་ས་བགོས་བྱས་ཡོད་པའི་ཉིང་ཁྲི་གཉིས་ཀྱི་བར་དུ་ཕུགས་ལམ་གཉིས་དང་ཟམ་ཆེན་གཅིག་ཅན་གྱི་མེ་འཁོར་ལྕགས་ལམ་གསར་བ་ཞིག་འཛུགས་འཆར་ཡོད་པ་དང་།  ལྕགས་ལམ་དེ་ནི་མདོ་དབུས་ལྕགས་ལམ་གྱི་འཕྲོ་ནས་བོད་མཐོ་སྒང་དུ་རྩ་འཛུགས་བྱས་པའི་མེ་འཁོར་ལྕགས་ལམ་གཉིས་བ་དེ་ཆགས་རྒྱུ་ཡིན་སྐོར་བརྗོད་འདུག

བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་གཙོ་བྱས་པའི་གཞོན་ནུ་དང་བུད་མེད་སོགས་ཀྱི་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་དྲུག་གི་མཉམ་འབྲེལ་གྱི་ཐོག་ནས།  ཁམས་འབྲི་རུ་རྫོང་དུ་བོད་ཀྱི་གླུ་བ་ཞིག་ལ་ལོ་དྲུག་གི་བཙོན་འཇུག་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་པའི་གནས་ཚུལ་ཡོང་གྲགས་དང་འབྲེལ། རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ནང་དུ་འཆར་གཞི་དང་དམིགས་ཡུལ་ལྡན་པའི་ཐོག་ནས་ཡུལ་མིའི་ཚེ་སྲོག་ལ་རྒོལ་བའི་ནག་ཉེས་ཚབས་ཆེན་བཟོ་བཞིན་ཡོད་པར་སྐྱོན་བརྗོད་གནང་སོང་།དེའང་དེ་རིང་སྔ་དྲོ་ཚོུད་བཅུ་པའི་ཐོག བཞུགས་སྒར་ནོར་བུ་གསོལ་གྲོན་ཁང་གི་ཚོགས་ཁང་ནང་དུ། གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་དེ་དག་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ནས་བོད་རྒྱ་དབྱིན་ཧིན་གྱི་སྐད་ཡིག་བཞིའི་ཐོག་ནས་ཡོངས་ཁྱབ་གསར་འགོད་བསྒྲགས་གཏམ་སྤེལ་ཡོད་པ་དང་། བསྒྲགས་གཏམ་གྱི་ནང་དུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་ཀྱི་གཞོན་སྐྱེས་གླུ་བ་ལྷུན་འགྲུབ་གྲགས་པ་ལགས་ཀྱིས་བོད་ལྗོངས་ནག་ཆུ་གྲོང་ཁྱེར་འབྲི་རུ་རྫོང་སྲིད་གཞུང་གི་དྲག་གནོན་སྲིད་ཇུས་ཁག་ལ་སྐྱོན་བརྗོད་ཀྱིས་ཞྭ་མོ་ནག་པོ་ཞེས་པའི་གླུ་གཞས་དེ་བླངས་བར་ཁ་གཡར་ནས་སྔར་ལོའི་ཟླ་བ་ལྔ་བའི་ནང་འཛིན་བཟུང་བཀག་སྐྱིལ་བྱས་ཏེ་འདི་ལོའི་ཟླ་བ་དྲུག་པའི་ནང་ཁོང་ལ་ལོ་དྲུག་གི་ཁྲིམས་ཐག་བཅད་ཡོད་པར་མ་ཟད། ཁོང་ལོ་གཅིག་གི་རིང་ལ་བཀག་སྐྱིལ་བྱས་པའི་སྐབས་སུ་ཁོང་ལ་ཁྲིམས་ཀྱི་འགྲོ་ལུགས་གཞིར་བཞག་གི་ཁྲིམས་རྩོད་པ་གླ་བཅུག་མེད་ཁར་དྲང་བདེན་གྱི་ཁྲིམས་ཞིབ་ཐོབ་ཐང་སྤྲད་མེད་པར་མངོན་གསལ་གནང་འདུག རྩ་བའི་ད་ལྟའི་ཆར་ཁམས་འབྲི་རུ་ནང་དུ་མང་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་བབ་ཇེ་ཞན་ཇེ་སྡུག་ཏུ་འགྲོ་བཞིན་པའི་གནས་ཚུལ་དང་སྦྲགས་ནས།    ཁ་སང་འདི་རླུང་འཕྲིན་ཁང་གིས་གསར་འགྱུར་བཏང་ཟིན་པ་ལྟར།  འབྲི་རུ་རྫོང་གི་བྱིས་པ་གསུམ་གྱི་ཨ་མ་ལྷ་མོ་ལགས་ལ་རྒྱ་ནག་གིས་བཙོན་ཁང་དུ་གཅར་རྡུང་ཤུགས་དྲག་བཏང་བའི་རྐྱེན་གྱིས་ཁོང་འདི་ལོའི་ཟླ་བ་བརྒྱད་པའི་ནང་འདས་གྲོངས་སུ་གྱུར་བ་དང་། ཁོང་གི་སྤུན་མཆེད་བསྟན་འཛིན་ཐར་པ་ལགས་ཀྱང་གང་བྱུང་བཀག་བསྐྱིལ་གྱིས་ད་ལྟའི་ཆར་རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་དུ་ལྷག་ཡོད་པ་སོགས་ཀྱི་གནས་ཚུལ་ཕྱི་གྱར་བྱུང་ཡོད་པ་རེད། དེ་རིང་གི་གསར་འགོད་ལྷན་ཚོགས་ཐོག བོད་ཀྱི་བུད་མེད་ལྷན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཞོན་སྐལ་བཟང་གཡུ་སྒྲོན་ལགས་ཀྱིས་ལྷུན་འགྲུབ་གྲགས་པ་དང་བསྟན་འཛིན་ཐར་བ་གཉིས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་ཁྲིམས་འགལ་གྱི་ཐོག་ནས་གང་བྱུང་འཛིན་བཟུང་དང་བཀག་ཉར་བྱས་པའི་བོད་མི་རྣམས་མྱུར་དུ་གློད་གྲོལ་གཏོང་དགོས་བ་དང་། ལྷོ་མོའི་འདས་རྐྱེན་དང་འབྲི་རུ་རྫོང་གི་ཡུལ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་བཏང་ནས་ཡུལ་མིའི་ཚེ་སྲོག་ལ་རྒོལ་བའི་ནག་ཉེས་ཚབས་ཆེན་བཟོས་པའི་གནད་དོན་ཐད་ལ་རང་དབང་གི་ཐོག་ནས་ཞིབ་འཇུག་མཐིལ་ཕྱིན་གནང་འཇུག་དགོས་བ་སོགས་ཀྱི་དགོས་འདུན་དོན་ཚན་ལྔ་ཅན་ཞིག་ཕྱིར་བསྒྲགས་གནང་བ་མ་ཟད།  རྒྱལ་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཐད་ཀྱི་ཆེས་མཐོའི་ལས་འཛིན་ལྷན་ཚོགས་ཀྱིས་བོད་ཁུལ་གྱི་གཞི་རྩའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་རྡོག་རོལ་གྱི་གནས་བབ་དེར་རྟོག་ཞིབ་དགོས་ལུགས་ཀྱི་འབོད་སྐུལ་ཞུས་སོང་།དེ་དང་འབྲེལ་ནས། བོད་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་དང་མང་གཙོ་འཕེལ་རྒྱས་ལྟེ་གནས་ཁང་གི་འགན་འཛིན་ཚེ་རིང་མཚོ་མོ་ལགས་ཀྱིས།   གཞི་རྩའི་བོད་ནང་གི་དངོས་ཡོད་ཀྱི་གནས་སྟངས་དེ་ཕྱི་ལ་བསྒྲགས་རྒྱུ་གལ་ཆེན་པོ་ཡིན་ནའང་། ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བོད་ནང་ཕྱི་ལོག་ཏུ་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་སྐབས་གཞིས་ལུས་བོད་མི་རྣམས་ཀྱི་ཚེ་སྲོག་གཏའ་མར་འཇོག་གི་ཡོད་པ་དེར་ཡང་བསམ་གཞིགས་བྱེད་དགོས་བ་ཞིག་ཡིན་སྐོར་གསུངས་བ་དང་འབྲེལ།   ད་ཆ་བོད་ནང་ནས་ཕྱི་ཕྱོགས་སུ་གནས་ཚུལ་མཁོ་སྤྲོད་བྱེད་རྒྱུ་དེ་ཆེས་ཉེན་ཁ་ཆེ་ཤོས་ཤིག་ཏུ་གྱུར་ཡོད་པར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་སོང་། མ་ཟད་སྐབས་དེར། རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་གི་ནང་དུ་གཅར་རྡུང་དྲག་པོའི་འོག་རྐྱེན་འདས་སུ་ཕྱིན་པའི་བོད་མི་ལྷ་མོ་ལགས་ཀྱི་སྤུན་མཆེད། བཀྲ་ཤིས་དོན་འགྲུབ་ལགས་ཀྱིས་ཁམས་འབྲི་རུ་ཙམ་མིན་པར་བོད་ས་ཡོངས་སུ་རྒྱ་ནག་གི་བཙན་འཛུལ་གྱི་འོག་ཏུ་དཀའ་ངལ་ཆེན་པོ་འཕྲད་བཞིན་ཡོད་སྟབས། ཕྱི་ཕྱོགས་ཀྱི་བོད་མི་ཡོངས་ཀྱིས་བསྟན་འཛིན་ཐར་བ་ལགས་ཀྱི་གཙོ་བྱས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་གི་ནང་དུ་ཡོད་པའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་པ་རྣམས་གསོན་པོར་གནས་ཐབས་ལ་ཤུགས་སྣོན་རྒྱག་རོགས་ཞེས་འབོད་སྐུལ་ཞུས་སོང་། གཞི་རྩའི་སྤྱི་ལོ་ ༢༠༡༣ ལོ་ནས་བཟུང་། འབྲི་རུ་རྫོང་སྲིད་གཞུང་གི་དབང་འཛིན་དཔོན་རིགས་ཚོས་ཁུལ་དེར་དྲག་གནོན་གྱི་སྒྲིག་སྲོལ་དང་བཀོད་ཁྱབ་རིམ་པ་བཏང་པ་མ་ཟད། བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་དམར་ཤོག་དྲུང་ཆེ་ཝུའུ་ཡང་ཅེ་ཟེར་བས། འབྲི་རུ་རྫོང་གི་བརྟན་ལྷིང་རྒྱུན་ཁྱོངས་ཡོང་ཐབས་སུ་མུ་མཐུད་དུ་ལྟ་རྟོག་མྱུལ་ཞིབ་དང་སྟངས་འཛིན་དོ་དམ་ཤུགས་ཆེར་གཏོང་དགོས་ལུགས་བཤད་མྱོང་ཡོད་པ་དང་།  དེ་རིང་རྡ་སའི་གཞུང་འབྲེལ་མིན་པའི་ཚོགས་པ་དེ་དག་གི་བསྒྲགས་གཏམ་ནང་གསལ་ལྟར་ན། ད་ལྟའི་བར་དུ། འདས་པའི་ལོ་ངོ་འདི་དག་རིང་རྒྱལ་ས་ལྷ་སའི་ཉེ་འགྲམ་གྱི་ཆུ་ཤུར་བཙོན་ཁང་དུ་འབྲི་རུ་རྫོང་གཅིག་པུའི་བོད་མི་༦༠༠ ལྷག་འཛིན་བཟུང་བཙོན་འཇུག་བྱས་ཡོད་པ་རེད་འདུག

ཉེ་ལམ་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་ས་མཚམས་ཀྱི་གནད་དོན་དང་འབྲེལ་རྩོད་རྙོག་ཤུགས་ཆེར་བྱུང་སྟེ་རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གཉིས་ཀྱིས་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ལ་ཐུགས་ཁུར་ཆེ་བཞེས་གནང་དང་གནང་མུས་ཁྲོད། དེ་རིང་ Dehradhun བདེ་སྐྱིད་གླིང་ས་གནས་གཞོན་ནུ་དང་ Dehradhun ཧིན་བོད་མཛའ་འབྲེལ་ཚོགས་པ་གཉིས་མཉམ་འབྲེལ་ཐོག་ནས་ Dehradhun ནས་ Gangotri Nelong དུ་ཆགས་པའི་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་བར་སྦག་སྦག་སྐོར་བསྐྱོད་ཀྱི་ལས་འགུལ་ཞིག་དབུ་འཛུགས་གནང་འདུགཉིན་གྲངས་བཞིའི་རིང་གི་སྦག་སྦག་སྐོར་བསྐྱོད་གྱི་ལས་འགུལ་དེ་བརྒྱུད་གཙོ་བོ་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་ཁྲོད་འདས་གྲོངས་སུ་སོང་བའི་རྒྱ་གར་གྱི་དམག་མི་དང་བོད་མི་དྭངས་ཞབས་པ་ཚོར་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཞུ་རྒྱུ་མ་ཟད། རྒྱ་གར་གཞུང་མང་གཉིས་ལ་བོད་ཀྱི་གནད་དོན་ཐོག་མུ་མཐུད་ཐུགས་ཁུར་ཡོང་བའི་འབོད་སྐུལ་དང་། ལྷག་པར་རྒྱ་ནག་གིས་བཟོས་པའི་དངོས་ཟོག་ཉོ་ཚོང་དང་བེད་སྤྱོད་བྱེད་རྒྱུ་མཚམས་འཇོག་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུ་བཞིན་འདུགཐེངས་འདིའི་སྐོར་བསྐྱོད་ཀྱི་ལས་འགུལ་དེའི་ཐོག་བདེ་སྐྱིད་ས་གནས་རྒྱུན་ལས་ ༡༥ དང་ས་གནས་ཧིན་བོད་མཛའ་འབྲེལ་ཚོགས་པའི་འཐུས་མི་ ༡༠ བཅས་ཁྱོན་ལས་འགུལ་བ་ ༢༥་ཡིས་མཉམ་ཞུགས་གནང་ཡོད་པ་དང་། དེ་རིང་སྔ་དྲོ་ཚོུད་ ༨ པའི་ཐོག་ལས་འགུལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་རང་ཉིད་ཀྱི་སྦག་སྦག་ཐོག་འཕགས་བོད་གཉིས་ཀྱི་རྒྱལ་དར་དང་གཞོན་ནུའི་དར་ཆ་སྒྲེང་འཛུགས་དང་འབྲེལ། བདེ་སྐྱིད་གླིང་གཞིས་ཆགས་སུ་མཛད་སྒོ་སྟབས་བདེ་ཞིག་གི་ཐོག་ནས་ཐོན་ཏེ། ལས་འགུལ་དངོས་དེ་རྡེ་ར་རྡུན་གྲོང་ཁྱེར་སྤྱི་ཁྱབ་མཆོག་གིས་དབུ་འབྱེད་ཐོག་ནས་འགོ་འཛུགས་གནང་འདུག དེ་རིང་ཉིན་དང་པོར་སྦག་སྦག་ལས་འགུལ་བ་རྣམས་ཀྱིས་ས་སྐྱ་དགོན་པ་དང་། མ་སུ་རི་བརྒྱུད་ Uttarkashi བར་བསྐྱོད་རྒྱུ་དང་། སང་ཉིན་ Gangotri དང་རིམ་པས་ནེ་ལོང་བཅས་སུ་བསྐྱོད་འཆར་འདུག

དེང་སྐབས་རྒྱ་དཀར་ནག་གཉིས་དབར་ས་མཚམས་ཀྱི་རྩོད་རྙོག་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་བཞིན་པའི་ཁྲོད། རྒྱ་གར་དང་ཨ་རི་གཉིས་དབར་BECA འམ་ Basic Exchange and Cooperation Agreement ཞེས་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱོགས་གཉིས་དབར་བདེ་སྲུང་དང་རྒྱལ་ཁབ་བདེ་འཇགས་ཀྱི་གནད་དོན་ཐད་མཉམ་ལས་བྱེད་རྒྱུའི་ལོ་རྒྱུས་རང་བཞིན་ལྡན་པའི་གྲོས་མཐུན་བཞག་འདུག

དེ་རིང་། རྒྱ་གར་གྱི་ The daily Guardian ཞེས་པའི་གསར་ཁང་དུ་བོད་དོན་ཆེད་མཁས་བ་དང་རྩོམ་པ་པོ། སྐུ་ཞབས་Claude Arpi ལགས་ཀྱིས་དཔྱད་རྩོམ་ཞིག་སྤེལ་ཏེ།  རྒྱ་ནག་གིས་འཕགས་བོད་ས་མཚམས་སུ་རྒྱལ་ཁབ་སྲུང་སྐྱོབ་ཀྱི་གྲོང་ཚོ་གསར་རྒྱག་དང་ཡུལ་སྐོར་སྤྲོ་འཆམ་དང་འབྲེལ་བའི་འཛུགས་སྐྲུན་ལས་གཞི་རྒྱ་སྐྱེད་བྱེད་བཞིན་པ་དེར་རྒྱ་གར་གཞུང་གིས་ཡིད་གཟབ་དང་སྦྲགས། དེར་གདོང་ལེན་གྱིས་དགོས་ངེས་ལས་གཞི་སྤེལ་དགོས་པའི་འབོད་སྐུལ་ཞུས་འདུག

ཁེ་ན་ཌའི་གྲོས་ཚོགས་འོག་མའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་ཚོགས་ཆུང་གིས་Xinjiang རང་སྐྱོང་ས་ཁུལ་ནང་གི་ཡུ་གུར་དང་གཞན་ཁ་ཆེའི་མང་ཚོགས་ཀྱི་འགྲོ་བ་མིའི་ཐོབ་ཐང་གི་གནས་སྟངས་ཐོག་ཉན་ཞིབ་རིམ་པ་གནང་བའི་སྙན་ཐོ་དང་སྦྲགས་གསར་འགོད་བསྒྲགས་གཏམ་ཞིག་སྤེལ་བའི་ནང་དུ། རྒྱ་ནག་གཞུང་གི་Xinjiang ནང་དུ་ཡུ་གུར་མི་རིགས་སྡེབ་གསོད་བྱེད་ཀྱི་ཡོད་པར་ངོས་འཛིན་དང་འབྲེལ། ཁེ་ན་ཌ་གཞུང་གི་ངོས་ནས་ཤིན་ཅང་ནང་དུ་མི་རིགས་སྡེབ་གསོད་གྱི་བྱ་སྤྱོད་སྤེལ་མཁན་རྒྱ་ནག་གི་དཔོན་རིགས་རྣམས་ལ་ཉེས་ཆེད་འགེལ་དགོས་པ་གསུངས་འདུག

ཁེ་ཉིན། ཕྱི་ལོ་༢༠༢༠ ཟླ་ ༡༠ ཚེས་ ༡༧ ཉིན་གྱི་སྔ་དྲོ་ཆུ་ཚོད་ ༨ ཙམ་ལ་ལོ་ངོ་མང་ཤོས་སུ་རྒྱ་ནག་གི་བཙོན་ཁང་དུ་བཞུག་མཁན། བོད་ཀྱི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་སྟག་སྣ་འཇིགས་མེད་བཟང་པོ་ལགས། དགུང་ལོ་ ༩༡ ཐོག་སུད་སིའི་ས་གནས་ Turbenthal ཞེས་པའི་རྒས་གསོ་ཁང་དུ་དགོངས་པ་རྫོགས་པའི་ཡིད་སྐྱོའི་གནས་ཚུལ་ཐོན་ཡོད་པ་དང་། བོད་མིའི་སྙིང་སྟོབས་དང་དཔའ་ངར་གྱི་མཚོན་རྟགས་ལྟ་བུའི་ཆབ་སྲིད་བཙོན་ཟུར་ཁོང་སྐུ་ཚེ་འཕེན་པ་རྫོགས་པ་དང་འབྲེལ་ནས། འཛམ་གླིང་གི་ས་ཕྱོགས་གང་སར་གནས་བའི་བོད་ཀྱི་ཚོགས་པ་སྐྱིད་སྡུག་དང་མི་སྒེར་མང་པོ་ཞིག་གིས་དམ་པ་གང་ཉིད་དགོངས་པ་རྫོགས་པར་གདུང་སེམས་མཉམ་སྐྱེད་ཀྱི་ཐུགས་སྨོན་སྐྱབས་འཇུག་ཞུ་བཞིན་འདུག

བོད་ནང་ས་ཁུལ་དང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་ལས་གནས་ཁག་ལ་བོད་མིའི་སྐུ་ཚབ་ཡོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་བོད་མི་དེ་དག་ལ་གོ་གནས་མཐོ་བ་དང་དབང་ཆ་ཡོད་པའི་ལས་གནས་རག་པ་དེ་ཙམ་མེད་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་འདོན་སྤེལ་གནང་འདུག ཨ་རིའི་རྒྱལ་ས་ཝ་ཤིང་ཌོན་ཌི་སི་ནང་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གིས་དབྱེ་བའི་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བ་དང་སོ་ཁྲོན། མཚོ་སྔོན། ཀན་སུ། ཡུ་ནན་བཅས་ཀྱི་ཞིང་ཆེན་དང་རྫོང་རིམ་པའི་ཚོགས་པ་ཁག་དང་སྲིད་གཞུང་། དེ་བཞིན་དམག་དཔུང་གི་ལས་གནས་སོགས་གནད་ཆེ་བའི་གོ་གནས་ཡོད་མཁན་གྱི་གྲངས་ཐོ་ཕྱོགས་སྒྲིག་གིས་ Position without Power – Tibetan Representation in the Chinese Administrative System ཞེས་རྒྱ་ནག་སྲིད་གཞུང་གི་ལམ་ལུགས་ནང་བོད་མིར་དབང་ཆ་མེད་པའི་ལས་གནས་སུ་བསྐོ་གཞག་ཞེས་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་འདོན་སྤེལ་གནང་འདུག སྙན་ཐོའི་ནང་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་བོད་ནང་གི་ས་ཁུལ་ཡོད་དོ་ཅོག་གི་བོད་མི་རྣམས་ནས་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་དོན་ནང་མཉམ་ཞུགས་སླད་ཐོབ་ཐང་ཡོད་པར་མ་ཟད་སྒོས་རྒྱ་ནག་གིས་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་རྣམས་ནས་ད་ཆ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་གནས་གལ་ཆེ་ཁག་ཏུ་ཕྱག་ལས་གནང་གི་ཡོད་ཅེས་བརྗོད་པ་དེ་ལྟར་ཡང་། བོད་སྤྱི་ཡོངས་ནང་དབང་ཆ་ཡོད་པ་དང་ལས་གནས་གལ་ཆེ་དག་གི་ཁྲོད་བོད་མི་སྐུ་ཚབ་མེད་པར་ཐེར་འདོན་གནང་འདུག སྙན་ཐོའི་ནང་བོད་ནང་གི་ས་ཁུལ་རིམ་པ་དང་ཞིང་ཆེན་ཁག་གི་ཚོགས་པ་ཁག་ཏུ་བོད་མི་མིན་པ་འབའ་ཞིག་གིས་ལས་གནས་དེ་དག་བཟུང་ཡོད་པ་དང་། ས་ཁུལ་རིམ་པ་ཁག་ ༡༧ དང་རྫོང་རིམ་པ་ ༢ ཡོད་པ་དེ་དག་ཁྲོད་བཞི་ཙམ་གྱི་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེ་བོད་མི་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་དེ་མིན་འགོ་ཁྲིད་གཞན་ཆ་ཚང་རྒྱ་རིགས་ཡིན་པ་མངོན་གསལ་གནང་འདུག ད་ཆ་བོད་མི་སུ་ཞིག་ཀྱང་ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་ནང་གོ་གནས་མཐོ་བའི་ལས་གནས་ཁྲོད་མེད་པར་མ་ཟད། ད་བར་བོད་མི་སུ་ཞིག་ཀྱང་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ནང་དམར་ཤོག་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེའི་ལས་གནས་གོ་སྐབས་རག་མེད་སྐོར་བཀོད་འདུག ལྷག་པར་དུ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཀྱི་ས་ཁུལ་རིམ་པ་དང་གྲོང་ཁྱེར་ ༧ ཁྲོད་ལྷ་ས་དང་གཞིས་ཀ་རྩེ་གཉིས་ནང་གི་ཚོགས་པའི་དྲུང་ཆེ་བོད་མི་ཡིན་པ་མ་གཏོགས་གཞན་ལྔ་རྣམས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་དེ་རྒྱ་རིགས་ཡིན་པ་དང་། དེ་བཞིན་མཚོ་སྔོན་ནང་གི་ས་ཁུལ་རིམ་པ་དྲུག་ཁྲོད་མཚོ་བྱང་དང་མཚོ་ལྷོ་གཉིས་ཀྱི་དྲུང་ཆེ་བོད་མི་དང་། གཞན་གསུམ་གྱི་ནང་རྒྱ་རིགས་ཀྱིས་འགོ་ཁྲིད་ཀྱི་ཡོད་པ་དང་། སི་ཁྲོན་དང་ཀན་སུ་དེ་བཞིན་ཡུ་ནན་བཅས་ཀྱི་ས་ཁུལ་དང་རྫོང་རིམ་པ་ཁག་གི་འགོ་ཁྲིད་བོད་མི་མིན་སྐོར་སོགས་བཀོད་ཡོད་པ་རེད།རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གིས་རྒྱ་ནག་གཞུང་གིས་ཆེད་དུ་མངགས་བོད་ནང་གི་གལ་ཆེའི་ལས་གནས་ཁྲོད་བོད་མི་རྣམས་ལ་གོ་སྐབས་མ་སྤྲད་པ་དེས་རྒྱ་གཞུང་གི་ཆབ་སྲིད་ཀྱི་དམིགས་ཡུལ་བསྒྲུབ་ཐབས་ཡིན་པར་འགྲེལ་བརྗོད་གནང་འདུག་པ་དང་། རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་མི་རྣམས་གོ་གནས་མཐོ་བ་དང་དབང་ཆ་ཡོད་པའི་ལས་གནས་སུ་བསྐོ་གཞག་མ་གནང་བ་དེས་བོད་མིར་ཡིད་ཆེས་བློ་འགེལ་མ་ཐུབ་པ་དང་བོད་མིའི་ཐོག་མི་རིགས་དབྱེ་འབྱེད་ཀྱི་སྲིད་བྱུས་ལག་བསྟར་བྱེད་བཞིན་ཡོད་པ་རེད་ཅེས་མངོན་གསལ་གནང་ཡོད། རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲིད་ཐད་ཞིབ་འཇུག་གནང་མཁན་ Cheng Li ཡིས་རྒྱ་ནག་གི་འགོ་ཁྲིད་རྣམ་པས་བོད་མི་གཙོས་དེ་གའི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་རྣམས་ལ་སྲིད་གཞུང་གི་ལས་གནས་ཁྲོད་གོ་སྐབས་སྤྲད་པ་ཡིན་ན་རྒྱ་གཞུང་གིས་འཁྱོག་བཤད་ལས་དོན་སྤེལ་བར་རོགས་འདེགས་དང་རྒྱའི་དབང་སྒྱུར་འོག་ཡོད་པའི་མི་རིགས་དག་ལ་དམར་ཤོག་གི་ལམ་ལུགས་ནང་ལས་ཀའི་གོ་སྐབས་རག་གི་ཡོད་པའི་རྣམ་པ་ཞིག་མངོན་ཐབས་ཡིན་པར་མ་ཟད། ད་ཆ་དེ་འབྲེལ་གྱི་ལས་གནས་ཐོབ་པ་ཉུང་ཤས་ལས་མེད་པ་རྣམས་ཀྱང་རྒྱ་གཞུང་གི་ལྟ་གྲུབ་ལས་མི་འགལ་བའི་བྱ་སྤྱོད་སོགས་སྤེལ་དགོས་པ་དང་། དམ་བཅའ་དང་ཞིབ་འཇུག་རིམ་པ་མང་པོ་འགྲོ་བའི་ཐོག་ནས་གོ་གནས་རག་ཡོད་སྐོར་གསུངས་འདུག རྒྱལ་སྤྱིའི་བོད་དོན་ལས་འགུལ་ཁང་གི་འགན་འཛིན་གཞོན་པ་བུ་ཆུང་ཚེ་རིང་ལགས་ཀྱིས་ད་རེས་ཀྱི་སྙན་ཐོ་འདི་བརྒྱུད་ནས་བོད་ནང་གི་བོད་མིར་དབྱེ་འབྱེད་ཤུགས་ཆེ་བྱེད་བཞིན་ངལ་བ་འཕྲད་ཀྱི་ཡོད་པ་ཁ་གསལ་ཆགས་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་རྒྱ་གཞུང་གིས་བོད་མིར་སོ་སོའི་གཞུང་འཛིན་རྒྱུའི་ཐོབ་ཐང་འཕྲོག་པ་དེས་བོད་ནང་གི་བོད་མི་རྣམས་རང་ཡུལ་དུ་མི་སེར་གཉིས་པ་ལྟ་བུའི་གནས་སྟངས་ཆགས་ཡོད་པར་གསུངས་འདུག ཉེ་ལམ་བོད་རང་སྐྱོང་ལྗོངས་ཟེར་བའི་ཚོགས་གཙོ་བོད་མི་ཆེ་དགྲ་ལྷས་གསར་འགོད་པར་བོད་ནང་གི་ཞིང་འབྲོག་ཚོ་ངལ་རྩོལ་བསྒྱུར་བཀོད་ཁང་ནང་བཙན་དབང་གིས་བཏང་བའི་གནད་དོན་དེར་ངོས་ལེན་ཞུས་མེད་པ་དེས་རྒྱ་གཞུང་གི་དམ་དྲག་དང་སྟངས་འཛིན་མངོན་གྱི་ཡོད་པ་གསུངས་འདུག

ཨ་རིའི་རྟེན་གཞི་བྱས་པའི་ Freedom House ཞེས་པའི་རང་དབང་ཁང་པས་ཕྱི་ལོ་ ༢༠༡༩ ནས་ ༢༠༢༠ ལོའི་རྒྱལ་སྤྱིའི་ཁྱོན་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་༦༥ ལྷག་གི་དྲ་རྒྱའི་རང་དབང་ལ་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་སྙན་ཐོ་ཞིག་འདོན་སྤེལ་བྱས་པའི་ནང་དུ། རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ ༦༥ ལས་རང་དབང་ཆེས་ཉུང་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁབ་ཏུ་མིང་འདོན་གནང་ཡོད་པ་དང་། དེ་ནི་ རྒྱ་ནག་རྒྱལ་ཁབ་ནི་བསྟུན་མར་ལོ་ངོ་དྲུག་ལ་དྲྭ་རྒྱའི་རང་དབང་སྡུག་ཤོས་ཀྱི་རྒྱལ་ཁོངས་སུ་མིང་འདོན་བྱས་པ་ཞིག་ཆགས་ཡོད་པ་རེད།